„Sadite drveće i spasićete svet!“, naslove ovog tipa smo mogli često da vidimo u domaćim i stranim medijima u poslednje vreme. Ideja je jednostavna, drveće procesom fotosinteze izvlači ugljenik iz atmosfere, a u istu vraća kiseonik. Sadnjom ogromnog broja drveća na trenutno neiskorišćenim površinama moći ćemo da zarobimo velike količine ugljenika koji se trenutno nalazi u atmosferi i zaustavimo klimatske promene.
Povod za ove tekstove je nedavno objavljeno istraživanje tima sa univerziteta ETH iz Ciriha koje je pokazalo da sadnja drveća ima potencijal da smanji trenutnu koncentraciju ugljen-dioksida u atmosferi za čak 25% što bi vratilo stanje na nivo sa početka 20. veka. Zvuči super, zar ne?
Pa i ne baš, naša klima je dosta složen sistem koji zavisi od raznih uzročno posledičnih veza, i iako jedno ovakvo jednostavno i brzo rešenje deluje dosta primamljivo, realnost je ipak malo drugačija. U ovom tekstu ćemo se baviti nedostacima i teškoćama ideje da sađenje ogromnog broja drveća može da zaustavi klimatske promene.
Nisu sve neiskorišćene površine odgovarajuće za sađenje drveća
Naučnici su u svom istraživanju koristeći satelitske snimke i podatke o kvalitetu zemljišta izračunali da ukupna neiskorišćena površina na Zemlji koja bi mogla da se pošumi iznosi oko 9 miliona kvadratnih kilometara, što je otprilike površina Sjedinjenih Američkih Država. U odgovoru na istraživanje naučnika sa ETH-a, Stefan Ramstorf vodeći stručnjak za klimatske promene sa univerziteta u Potsdamu navodi da verovatno postoje dobri razlozi za to što ovo zemljište trenutno nije pošumljeno.
On u svom autorskom tekstu za sajt realclimate.org kaže da veliki deo te površine predstavljaju pašnjaci koji se koriste za ispašu stoke, kao i da samo posmatranje terena satelitom nije dovoljno da se donesu sigurni zaključci oko toga gde bi nove šume mogle da se zasade i uspeju, te da je stvarna površina koju bismo mogli da iskoristimo za pošumljavanje sigurno manja od one koja se navodi u istraživanju.
Sadnja drveća u arktičkom regionu bi mogla da bude kontraproduktivna
Značajan deo navedenog neiskorišćenog zemljišta nalazi se na širokim prostranstvima Aljaske, Sibira i Kanade i u ovom trenutku je u većem delu godine prekriven snegom. Kako je sneg bele boje on u velikoj meri reflektuje sunčevu svetlost i na taj način doprinosi hlađenju tih regiona, ovaj fenomen je poznat pod nazivom „albedo efekat“.
Iako bi drveće posađeno u ovim predelima upilo veliku količinu ugljen-dioksida iz atmosfere to bi izazvalo i jednu nenameravanu posledicu: Predeo pod šumom bi bio dosta tamniji od gole zemlje prekrivene snegom, tako da bi sađenje drveća dovelo do toga da se zemljište zagreva u većoj meri nego što je to slučaj sada. Tako da bi rezultat novih šuma na Arktiku bilo dodatno povećanje temperature u ovom delu sveta.
Ovo zagrevanje u arktičkom regionu bi sa sobom nosilo i jednu skrivenu opasnost. Naime, ogromne količine metana nalaze se uskladištene u permafrostu (trajno zaleđenom zemljištu i jezerima na krajnjem severu) i njegovo oslobađanje u atmosferu usled otapanja do kojeg bi moglo da dođe zbog sadnje šuma bi zapravo dovelo do još snažnijeg globalnog zagrevanja.
Bitno je koje drveće se sadi
U velikom broju država inicijative za pošumljavanje podrazumevaju sađenje plantaža brzorastućih vrsta koje se kasnije mogu iseći i koristiti u privredi. Tako na papiru deluje da je urađeno mnogo za borbu protiv klimatskih promena, ali u praksi su efekti zapravo dosta manji ili čak negativni. Istraživanja su pokazala da je izvlačenje ugljenika iz atmosfere na ovaj način višestruko manje nego kada su u pitanju šume koje rastu na prirodan način. Moguće je čak da bi se veći efekti postigli očuvanjem postojećih šuma nego sadnjom velikog broja novih plantaža brzorastućih vrsta za komercijalnu upotrebu.
Šumama je takođe potrebno dosta vremena da dovoljno porastu kako bi mogle da upiju potrebnu količinu ugljenika iz atmosfere. Kada uzmemo u obzir da se trenutno zbog različitih potreba svake godine krči više od 75 hiljada kvadratnih kilometara šume i da klimatski uslovi postaju sve nepovoljniji za rast novih, jasno je da ceo proces dosta komplikovaniji od proste sadnje 500 milijardi novih stabala.
Stvarna količina ugljenika koji bi se izvukao iz atmosfere je manja od procenjene
Prema procenama iz istraživanja, ukoliko bismo posadili 500 milijardi drveća uspeli bismo da iz atmosfere izvučemo čak četvrtinu gasova sa efektom staklene bašte (GHG). Do ovog rezultata istraživači su došli prostim oduzimanjem potencijalne sposobnosti apsorpcije šuma od trenutne koncentracije GHG u atmosferi. Ipak, u prirodi stvari ne funkcionišu baš tako.
Na koncentraciju GHG u atmosferi presudni uticaj ima proces kruženja ugljenika u prirodi koji povezuje atmosferu, biosferu i okeane. Jednostavno rečeno, nije moguće samo smanjiti količinu ugljen-dioksida u atmosferi, a da okeani i biosfera ne „reaguju“ na to. Tako može doći do situacije da okean zbog smanjenja koncentracije GHG u atmosferi, u nju vrati jedan deo koji je trenutno absorbovan u njemu, i zbog toga bi konačni neto rezultat sadnje svog ovog drveća bio niži od procenjenog.
Zaključak
Pošumljavanje svakako nije loša stvar i biće neophodno kako bi se zaustavile klimatske promene kojima trenutno svedočimo. Ono što je problem sa ovakvom vrstom inicijativa je što nudi jednostavno rešenje koje u praksi nije moguće sprovesti. To dovodi do odvlačenja pažnje javnosti i donosilaca odluka od stvarnih „lekova“ za problem klimatskih promena kao što su promena izvora iz kojih dobijamo našu energiju, povećanje energetske efikasnosti i u krajnjoj liniji promena naših životnih navika.
Obećavanjem magičnog štapića koji će nekad u budućnosti rešiti sve naše probleme, smanjujemo motivaciju da se u konkretne promene krene već sada, a to je neophodno ukoliko želimo da ispoštujemo dogovre iz Pariza 2015. i zadržimo zagrevanje ispod granice od 2 °C
