Koale, simpatični i pospani torbari iz Australije, gotovo ceo život provode među krošnjama eukaliptusa. Pre tri godine, australijska vlada ih je proglasila ugroženom vrstom.
Dok se ranije populacija ovih biljojeda smanjivala usled prekomernog lova, uglavnom zbog krzna, vodeći izazov za koale danas su širenje poljoprivrede i urbanizacija, tačnije krčenje šuma zarad širenja poljoprivrede i urbanizacije.
Iako bi njihov status ugroženosti, uz odgovarajuće mere za očuvanje, trebalo da ih zaštiti od problema, izgleda da to nije situacija na terenu.
U periodu od 2012. do 2021. godine, u Australiji je uništeno 1,96 miliona hektara staništa koala, pokazuje analiza koju je sprovela Australijska fondacija za očuvanje prirode. To je otprilike ekvivalentno površini čitave Vojvodine, naše najveće pokrajine.
Koale su endemska vrsta, što znači da je njihova prostorna rasprostranjenost ograničena: mogu se naći samo u jugoistočnim i istočnim delovima Australije, duž obala Kvinslenda, Novog Južnog Velsa, Južne Australije i Viktorije. Žive u šumama u kojima obično dominira eukaliptus.
Oko tri četvrtine izgubljenog staništa koala, ljudi su raščistili radi stvaranja pašnjaka za stoku ili pak poljoprivrednih polja. Šumarska industrija odgovorna za nestanak dodatnih 13% šuma, dok je 5% uništeno zarad razvoja infrastrukture, uključujući tu i rudarstvo.
U toku protekle decenije, prirodnim faktorima, kao što su suše i požari, pripisuje se gubitak tek 4% staništa koala.
Premda je zbirno nestalo gotovo dva miliona hektara staništa koala, krčenje šuma odvijalo se pretežno u malim obimima što znači da pojedinačni procesi nisu zahtevali razmatranje prema saveznom zakonu o životnoj sredini.
Kako piše britanski Gardijan, nadležni ministar odobrio je manje od 2% deforestacije koja je ugrozila staništa koala.
„Neverovatno je da će savezna vlada, nakon skoro dva miliona hektara potencijalnog staništa nestalog za svega jednu deceniju, nastaviti da odobrava projekte koji uništavaju domove koala”, ocenila je aktivistkinja fondacije Darsi Karuters.
„Međutim, upravo to se dešava.”
U odvojenoj analizi Australijske fondacije za očuvanje prirode otkriveno je da je, samo tokom prošle godine, odobreno krčenje šumske površine od skoro tri hiljade hektara, a na kojoj su mogle da žive upravo koale.
Koale u Kvinslendu, Novom Južnom Velsu i Australijskoj Prestoničkoj Teritoriji, gde se nalazi glavni grad Kanbera, zvanično su proglašene ranjivom vrstom 2012. godine. Deset godina kasnije, ovaj status je podignut na ozbiljniji nivo: životinje se smatraju „ugroženim” zato što su naučnici zaključili da se njihova populacija vrlo verovatno prepolovila u prethodnih 20 godina.
Procene brojnosti su veoma grube: u saveznim australijskim državama u kojima su koale ugrožene, kreću se u rasponu od 95 do 238 hiljada, dok u Viktoriji i Južnoj Australiji ima između 129 i 286 hiljada jedinki.
Pored gubitka staništa, velika opasnost za koale dolazi i od bolesti, kao i od klimatske krize – i to na više različitih načina.
Toplotni talasi, suše, požari… Brojne klimatske opasnosti ugrožavaju živote koala
Rastuće temperature i nivoi ugljen-dioksida negativno se odražavaju na nutritivni sastav glavnog obroka koala, eukaliptusa, otkrila je studija sa Australijske akademije nauka iz 2008. godine. To bi moglo da primora životinje da traže hranu bogatiju hranljivim materijama. A s obzirom na to da je njihovo stanište fragmentisano putevima i usevima, te da sve više koala putuje kopnom, ova potraga nosi povećane rizike po život zbog mogućih sudara sa motornim vozilima ili napada predatora poput pasa.
Dr Kristin Hosking, naučnica sa Univerziteta u Kvinslendu koja se bavi uticajem klimatskih promena na smanjenje staništa koala, rekla je za Gardijan da se pretnja „sada odigrava u realnom vremenu.”
Prema njenim rečima, područja Kvinslenda i Novog Južnog Velsa pretrpeli su velike padove u broju koala, i to zbog dugotrajnih suša i toplotnih talasa.
„Koale ne mogu vršiti termoregulaciju na temperaturama iznad oko 37 °C, a sada imamo uzastopne dane iznad te vrednosti, kao i dane preko 40 °C u nizu. One jednostavno ne mogu da prežive.”
U suvljoj i toplijoj klimi, stanište koala u Kvinslendu i Novom Južnom Velsu pomeraće se više prema istoku, gurajući ih u već razvijena područja, pokazuju ranija istraživanja u kojima je učestvovala Hosking. Tamo bi životinje mogle da se suoče sa istim rizičnim okolnostima kao u potrazi za hranom: mogućim sudarima sa motornim vozilima i napadima predatora poput pasa.
KLIMA101 NEDELJNI NEWSLETTER
Osim toga, klimatske promene dovode do učestalijih i surovijih šumskih požara u kojima ogroman broj životinja gubi život, uključujući i same koale.
Lokalni veterinar veruje da su vatrene stihije 2020. godine ubile čak 30.000 koala na Ostrvu kengura, od procenjene populacije od otprilike 50 hiljada jedinki, dok je u Novom Južnom Velsu stradalo preko osam hiljada jedinki.
U svetlu požara koji su početkom marta zahvatili nacionalni park Budj Bim u Viktoriji, nadležni organi doneli su tešku odluku da eutanaziraju 600-700 koala iz helikoptera zbog zabrinutosti o pristupu hrani i povredama pošto ne mogu da im pomognu jer je teren nepristupačan.
Uprkos tome što su zakonom zaštićene, koale se svakim danom suočavaju sa novim pretnjama – od testera i buldožera koji krče šume, do sve surovijih klimatskih uslova. Njihov opstanak zavisi od konkretnih i hitnih akcija, a ne samo od formalnog statusa ugroženosti.
