Prema podacima Ujedinjenih nacija, šume pokrivaju trećinu površine Zemlje i predstavljaju jedan od najsloženijih ekosistema na kopnu. One su stanište za više od 80% kopnenih vrsta životinja, biljaka i insekata, ali i oko 1,6 milijardi ljudi u šumama nalazi sredstva za život.
Međutim, ova površina se iz godine u godinu drastično smanjuje, a seča šuma i, u poslednje vreme, sve češći šumski požari, znatno utiču na proces klimatskih promena.
Otkad su ljudi počeli da seku šume oboreno je 46% drveća, pokazuje studija iz 2015. godine objavljena u časopisu Nature. Oko 17% amazonske prašume uništeno je tokom poslednjih 50 godina, a gubici su odnedavno u konstantnom porastu.
Konkretno, od 1990. godine svakog sata na svetu nestane površina šume veličine 800 fudbalskih terena, a u periodu od 1990. do 2016. godine izgubljena je ukupna površina šuma od 1,3 miliona kvadratnih kilometara, što otprilike odgovara površini Čilea.
Ovakvi podaci su zabrinjavajući jer šume predstavljaju prirodno skladište ugljen-dioksida, te kada se one poseku ili izgore u požarima, veći deo ugljen-dioksida koji su šume vezale biva oslobođen u atmosferu, što dodatno ubrzava proces klimatskih promena i globalnog zagrevanja.
Šume su prirodna skladišta ugljen-dioksida
Klimatske promene se dešavaju usled naših nekontrolisanih emisija gasova sa efektom staklene bašte u atmosferu, a od početka industrijskog perioda do danas koncentracija ovih gasova se konstantno povećava.
U današnje vreme, kada se uviđa opasnost koju gasovi sa efektom staklene bašte mogu izazvati kada su emitovani u atmosferu i kada se sve češće suočavamo sa posledicama koje uzrokuju, traže se različiti načini da se ugljen-dioksid uhvati i skladišti. Jedna od mogućnosti koju nam priroda sama pruža su šume.
Šume skladište značajnu količinu ugljen-dioksida. Biljke tokom rasta apsorbuju ugljen-dioksid iz atmosfere i „čuvaju“ ga u stablu, lišću, korenu, kao i u zemljištu.
Kada živi organizmi izumru, znatan deo ugljen-dioksida koji je bio uskladišten u njima ispušta se natrag u atmosferu.
Nakon što poseku deo šume, ljudi uglavnom posečena stabla ili ostavljaju da trunu na šumskom tlu ili ih spaljuju, čime se stvaraju dodatne emisije. Istraživanja pokazuju da krčenje šuma uzrokuje oko 10% ukupne svetske emisije gasova sa efektom staklene bašte.
Ukoliko bismo seču šuma, odnosno deforestaciju, posmatrali kao državu, ona bi bila treći najveći emiter gasova sa efektom staklene bašte na svetu, odmah iza Kine i Sjedinjenih Američkih Država.
KLIMA101 NEDELJNI NEWSLETTER
Deforestacija znatno utiče na porast temperature
Uklanjanjem drveća smanjuje se površina koja je pod njihovim krošnjama, koje inače danju blokiraju sunčeve zrake, a noću zadržavaju toplotu. Taj poremećaj dovodi do ekstremnih promena u temperaturi, koje mogu biti štetne za biljke i životinje, ali i za čoveka.
Istraživanja pokazuju da je, u najmanje jednoj trećini regiona, gde je minimalno 15% šumskog pokrivača uklonjeno od predindustrijskog perioda do danas, deforestacija zaslužna za dodatni porast temperature, posebno tokom najtoplijih dana u godini.
Na osnovu navedenih podataka, možemo zaključiti da bi ponovna sadnja drveća, odnosno pošumljavanje pojedinih regiona, moglo biti jedan od efikasnih načina zaštite od daljeg povećanja temperaturnih ekstrema u ovim regionima.
Zbog čega šume nestaju?
Direktni pokretači krčenja šuma i njihove degradacije su ljudske aktivnosti i akcije koje direktno utiču na smanjenje šumskog pokrivača i rezultiraju ispuštanjem ugljen-dioksida u atmosferu.
Ako se zapitamo zbog čega ljudi uništavaju šume iako je njihov značaj za opstanak cele planete nemerljiv, zapravo ćemo naći mnogo odgovora. Ono što je zajedničko za sve njihove razloge jeste činjenica da ljudi seku šume jer zemljište koje je pokriveno drvećem žele da iskoriste u druge namene, kao što su ratarstvo, ispaša stoke ili rudarstvo.
Na primer, u Maleziji i Indoneziji šume se seku da bi se to zemljište iskoristilo za proizvodnju palminog ulja, koje je u ovim zemljama najvažniji proizvod. Sa druge strane, u Amazoniji su glavni krivci za deforestaciju zapravo uzgajanje stoke i plantaže soje.
Kada se sagledaju razlozi za deforestaciju širom sveta, procenjuje se da je glavni razlog poljoprivreda i da je zbog nje posečeno oko 80% ukupnog broja posečenih šuma.
Nažalost, često možemo da čujemo da je u nekom delu sveta došlo do ilegalne seče kojom je uklonjen veliki deo šume, a taj trend je zapažen i u Srbiji. Prema podacima kojima raspolažu Srbijašume, samo je u prvih pet meseci 2020. godine bespravno posečeno 2613 kubika drveta u državnim šumama.
Još jedan od razloga zbog kog šume nestaju jesu požari, koji su u poslednje vreme usled povećanja prosečne temperature na svetu sve češći, ali i sve intenzivniji. Prema rezultatima studije koju je objavio WWF, za izbijanje velikih šumskih požara najveću odgovornost snose ljudi. Svega 4% šumskih požara na svetu nastaje prirodno, dok ostatak čine požari koji su započeli namernim paljenjem šume radi krčenja zemljišta, usled ljudske nepažnje ili, u krajnjem slučaju, piromanije, o čemu smo pisali u jednom od prethodnih tekstova.
Očuvanje šuma je od velike važnosti za očuvanje planete
Kao što smo već pomenuli, pošumljavanje predstavlja jedan od efikasnih načina za nadoknadu izgubljenog drveća. Međutim, da li je ovaj način dovoljno efikasan?
Iako je pošumljavanje veoma važno jer se na taj način stvara dodatno skladište za ugljen-dioksid, još je bitnije da uz dodatnu sadnju sačuvamo šume koje trenutno postoje. Ukoliko bi se deforestacija zaustavila, ne samo da bi se sačuvalo stanište mnogih biljnih i životinjskih vrsta i omogućio njihov opstanak, već bi se i sprečilo vraćanje ugljen-dioksida u atmosferu, što bi dalje uticalo i na ublažavanje klimatskih promena.
Ipak, iako bi prestanak krčenja šuma imao mnogo pozitivnih posledica, procenjuje se da će se pritisak mnogih faktora koji utiču na deforestaciju u budućnosti povećati, a neki od razloga za to su globalna urbanizacija, prehrana na bazi mesa i povećanje prosperiteta zemalja u razvoju.
