Širom sveta brojni gradovi poslednjih godina ulažu izuzetne napore da ozelene što više površina. U mnogima od njih zatvaraju se ulice da bi se gajili travnjaci i obilato se sadi drveće. Uticaj takvih promena je već izmeren – poznato je da drveće dramatično pomaže u borbi sa posledicama klimatskih promena jer tokom letnjih žega drveće hladi ulice, a tokom obilnih kiša zadržava vodu i sprečava naglo zagušenje odvoda i poplave. Zbog velikih površina prekrivenih asfaltom i betonom koji upijaju više toplote, gradovi su mnogo topliji od sela. Međutim, prema istraživanju koje je obavljeno na ulicama Mančestera, tamo gde su kraj trotoara postojale guste krošnje, temperatura je bila čak i po 4 do 7 stepeni Celzijusovih niža u odnosu na ulice bez drveća.
Eksperiment na 195 kvadrata
Jednako važna korist od ozelenjavanje gradova, čak i ako se ne radi o drveću ili velikim zelenim površinama, već sasvim malim poput balkona i bašta, jeste ogroman uticaj na biodiverzitet. Koliko ogroman, istraživači su uspeli da izmere izvodeći jedan interesantan eksperiment. Naime, u Melburnu, u Australiji, istraživači su odvojili jednu gradsku površinu od 195 kvadratnih metara koja se nalazi uz glavni put, okružena velikim zgradama i ugrađena u gustu urbanu matricu.
Na samom početku istraživanja, 2016. godine, na tom mestu postojale su svega dve biljne vrste – travnjak i dva stabla guma, drveta karakterističnog za Australiju. Istraživači su transformisali parcelu – dodali su slojeve zemlje, pođubrili ga, dodali malč i 12 autohtonih biljnih vrsta. Nešto kasnije su dodali još jednu vrstu, a u naredne dve godine četiri vrste su nestale. Nakon toga, sastav biljne zajednice ostao je stabilan.
Kakva se promena dogodila? Tokom četiri godine istraživači su, uz biljne vrste koje su se tu našle, beležili i životinjske vrste koje su počele da se naseljavaju: mrave, pčele, bube, riličare, muve i ose. Hteli su da otkriju kako jedna mala urbana akcija ozelenjavanja može da utiče na bogatstvo vrsta insekata, verovatnoću da se insekti pojave i prežive na tom mestu i kako živi svet na tom prostoru varira i menja se. Rezultat je bio zapanjujući: tokom perioda istraživanja, na maloj površini kraj puta i među betonskim zgradama, zabeleženo je čak 94 vrste insekata koji su inače odomaćeni u tom delu Australije. Samo tokom prve godine pojavilo se gotovo pet puta više insekata nego što ih je bilo dok su na tom mestu bili samo travnjak i dva stabla guma. U četvrtoj godini, bilo je sedam puta više vrsta nego na početku.
Male zelene akcije
Istraživači su naveli kako je ovaj eksperiment pokazao da je sasvim mala akcija ozelenjavanja sprovedena u gusto urbanizovanom području dovela do velikih pozitivnih promena u bogatstvu zajednice insekata.
„Povećanje raznolikosti i složenosti biljne zajednice dovelo je do, nakon samo tri godine, velikog povećanja bogatstva vrsta insekata, veće verovatnoće pojavljivanja insekata unutar zelenog prostora, te većeg broja i raznolikosti interakcija između insekata i biljaka vrsta. Naši nalazi stoga pokazuju da velike ekološke koristi mogu biti izvedene ulaganjem u male akcije ozelenjavanja gradova i da one mogu vratiti autohtone vrste insekata u urbana područja gde su postale retke ili lokalno izumrle. Ovo je ključni dokaz za podršku lokalnoj, regionalnoj i globalnoj politici čiji je cilj ublažavanje negativnih uticaja urbanizacije u korist ljudi i drugih vrsta“, naveli su istraživači u zaključku.
Rezultati ovog eksperimenta mogu biti veliko ohrabrenje pojedincima da ozelene svoje bašte i balkone. Nekoliko saksija ili dvorišnih biljaka mogu, ispostavlja se, dramatično da obogate zajednicu živih bića.
KLIMA101 NEDELJNI NEWSLETTER
Bogate bašte
Nasuprot tom istraživanju koje nosi dah skromnosti, jedno slično, nešto starije, mediji su preneli sa naslovima poput „Vrtovi bogataša su bolji za pčele“. Izgleda da su „bogati ljudi“ odnosno oni koji više investiraju u ozelenjavanje bašti velikim brojem vrsta, uspevali da privuku značajno više pčela i drugih oprašivača. Ispostavilo se da stambeni prostori, parcele i bašte u gradovima mogu da privuku više oprašivača od parkova i zelenila kraj puteva jer nude raznovrsnije biljne vrste, a istraživači su primetili i „efekat luksuza“ na pčele, odnosno uticaj socioekonomskog statusa na biodiverzitet gradova. U naseljima gde je taj status bio viši, bilo je i više biljnih vrsta, a sa njima su stigli i raznovrsniji insekti.
Dok čekamo da nam poraste socioekonomski status i da naši gradovi pokrenu ili intenziviraju akcije ozelenjavanja, stručnjaci predlažu da i sami preduzmemo raznovrsne akcije. Na primer, ako nemamo privatni posed na kom bismo mogli da posadimo drvo, možda je moguće da to uradimo na zelenoj površini u našoj ulici. Ako ni to nije moguće, možda možemo da „usvojimo“ neko već posađeno drvo na javnoj površini i zalivamo ga i brinemo se o njemu kako bi mu osigurali opstanak.
Istovremeno, širom sveta postaju vidljive i male kampanje koje navijaju za divlje cveće i malo neurednije travnjake. U mnogim parkovima, ali i privatnim baštama, ljudi ostavljaju „neuredne“ delove kako bi dozvolili cvetanje i osemenjavanje trava i drugih biljnih vrsta. Šef britanske organizacije za očuvanje bilja „Plantlife“, Ian Dan, navodi kako dozvoljavajući da poljsko cveće ode u seme pre košenja, biljke uspevaju da napreduju, a za njima slede i životinje. Pčele i leptiri se vraćaju na neke za njih ranije negostoljubive terene.
Tako se ispostavlja da se ulaganjem u male akcije ozelenjavanja mogu izvući velike ekološke koristi i značajno ublažiti negativne uticaje urbanizacije. Konačno, nije to stvar samo biodiverziteta. Zelenilo u gradovima pomaže smanjenju zagađenja vazduha i poboljšava nam zdravlje, zove nas da više izlazimo iz kuća i čini naš boravak napolju prijatnijim. Bez obzira da li se radi o malenom balkonu, dvorištu ili parku.
