Evropska unija geonauka (EGU) dodelila je ovogodišnju prestižnu nagradu Plinije naučniku Slobodanu Ničkoviću sa Instituta za fiziku koji je pionir u numeričkom modelovanju atmosferskog transporta pustinjskog aerosola i peščanih oluja i koji je pružio je važan doprinos razvoju globalnog sistema za ranu najavu i upozorenja na peščane oluje.
Nagrada je dobila ime po Pliniju Starijem, rimskom prirodnjaku i autoru dela „Poznavanje prirode”. Ovo delo je naknadno postalo model za pisanje enciklopedija.
Ničković je nagrađen za inovatorski naučni rad na numeričkoj prognozi atmosferskih peščanih oluja i transporta pustinjskog aerosola. Ovaj naučnik je razvio prvi operativni regionalni model za simuliranje atmosferskih ciklusa mineralne prašine, DREAM, koji je implementiran u mnogim istraživačkim centrima širom sveta.
Pored svog istraživačkog rada, Ničković je kroz rad u Svetskoj meteorološkoj organizaciji (SMO) koordinisao razvoj i implementaciju Savetodavnog sistema za upozoravanje i procenu transporta pustinjskog peska (SDS-WAS), koji je prvi uspešan globalni sistem te vrste. On se danas koristi kao platforma za alarmiranje javnosti na očekivane peščane oluje u različitim regionima širom sveta. Na taj način stanovništvo i vlasti mogu da se pripreme blagovremeno za pojavu ove prirodne katastofe, čime se umanjuje rizik od štete nesagledivih razmera.
KLIMA101 NEDELJNI NEWSLETTER
Oko 2 miliona tona peska i prašine se godišnje nađe u atmosferi. Uprkos tome što se oluje najčešće dešavaju u pustinjskim oblastima – vetar, kiša i oblaci mogu da odnesu čestice i do udaljenih područja. Tako su Beograđane sredinom marta ove godine dočekali automobili i prozori uprljani peskom iz Sahare.
Ove prirodne katastrofe kod ljudi mogu izazvati respiratorne bolesti, poremećaje rada srca i iritaciju kože i očiju, a dokazano je i da utiču na širenje oboljenja poput meningitisa u supsaharskoj Africi. Čestice peska i prašine doprinose zagađenju vazduha, a mogu uticati i na energetski sektor, vazdušni i kopneni saobraćaj i proizvodnju hrane.
Nebo na Bliskom istoku, od Rijada do Teherana, poslednjih dana poprimilo je narandžastu boju zbog peščane oluje. Nepogoda je prouzrokovala da stotine stanovnika iz Iraka, Irana i Sirije završi u bolnicama, a takođe je omela i avionske letove na nekim mestima. Uprkos tome što se peščane oluje na tom prostoru javljaju u kasno proleće i rano leto, ove godine su se u Iraku ponavljale skoro svake nedelje od marta. Eksperti i vlasti za novonastalu nedaću krive klimatske promene i slabe propise.
Jedan od najvećih izazova za životnu sredinu našeg vremena jeste degradacija i dezertifikacija, odnosno pojava da kvalitet zemljišta opada. Usled prekomerne eksploatacije tla i klimatskih promena, povećavaju se i površine degradiranog zemljišta, koje, ako nije prekriveno vegetacijom, može postati izvor čestica peska i prašine. Time se povećava rizik od nastanka peščanih oluja, čak i u oblastima u kojima one nisu bile uobičajene u prošlosti.
Uprkos tome što su su peščane oluje prirodni činilac biohemijskih dešavanja na Zemlji, javljaju se i zbog faktora kao što su neodrživo upravljanje zemljištem i vodom i klimatske promene, zbog čega usložnjavaju brojne druge probleme sa kojima se čovečanstvo bori.
Kao odgovor na opasnost koja dolazi od oluja peska i prašine trebalo bi da uvedemo održivije prakse upravljanja zemljištem i vodom i obuzdamo budući porast srednje globalne temperature.
