Reka Pčinja / Fotografija: Predrag Ilić
Zemlje Zapadnog Balkana predložile su 2011. godine mali broj područja za uključivanje u evropsku Emerald mrežu zaštićenih područja. Ipak, mnoge reke u regionu su i dalje nezaštićene – novi predlog usmeren je ka ispravljanju tog propusta, saopštila je Organizacija za političku ekologiju Polekol i inicijativa Pravo na vodu.
Grupa stručnjaka i nevladinih organizacija iz 11 zemalja nedavno je objavila listu 88 prioritetnih reka za zaštitu i pozivaju zemlje Zapadnog Balkana koje su potpisnice Bernske konvencije na proširivanje Emerald mreže u regionu.
Na spisku se nalazi 29 reka u Srbiji, od kojih su četiri na Kosovu.
Prema toj listi, prioritet, između ostalih, treba dati Belom Drimu, Lepencu, Moravi, Ibru, Dunavu, Savi, Limu, donjem toku Drine, Južnoj Moravi, Mlavi, Tamišu, Dragovištici, dolini reke Pčinje, Velikom Rzavu i Moravici, Đetinji, Zapadnoj Moravi, Timoku, Kolubari, Tisi i klisuri reke Uvac.
Kako se navodi, Emerald mrežu uspostavio je Savet Evrope 1989. godine prema Konvenciji o očuvanju evropske divlje flore i faune i prirodnih staništa (Bernska konvencija), a čine je područja od posebne važnosti za zaštitu prirode kako bi se očuvale biljne i životinjske vrste u njihovim prirodnim staništima.
Kao potpisnice Bernske konvencije, Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Severna Makedonija i Srbija započele su uključivanje u Emerald mrežu 2011. godine kada su predložile mali broj područja za zaštitu. Ali do danas nijedna od zemalja nije proširila taj spisak – većina područja nema nikakvu zaštitu prema nacionalnom zakonodavstvu, niko ne upravlja područjima niti je osigurano sistemsko prikupljanje podataka ili neophodnih resursa. Zbog svega toga, većina reka i ribljih vrsta još uvek nije zaštićena.
Spisak reka koji je objavljen, rezultat je „Emerald Green“ seminara koji je organizovala nevladina organizacija CEE Bankwatch Network u decembru 2022. godine. Učesnici tog seminara prikupili su relevantne naučne podatke o pojedinim ribljim vrstama i njihovim staništima na osnovu kojih je pripremljen spisak reka koje bi trebalo uključiti u Emerald mrežu.
Zapadni Balkan je globalno važno žarište biološke raznovrsnosti, posebno kada je reč o slatkovodnim vrstama i staništima. Planinski lanci, reke, jezera i obala predstavljaju dom brojnim ugroženim vrstama i važna su staništa za mnogobrojne endemske vrste koje ne žive nigde drugde. Kada se uporede sa ostatkom Evrope, većina reka u regionu je u dobrom ili izrazito dobrom stanju, a mnoge su idealni kandidati za zaštitu.
„Zaštita reka i dobra implementacija Emerald mreže dugotrajan je proces koji zahteva saradnju između vlada, stručnjaka, nevladinih organizacija i lokalnih zajednica“, kazao je Andrej Ralev, stručnjak za biološku raznovrsnost iz CEE Bankwatch Network. „Naš predlog, koji se temelji na iscrpnim naučnim podacima o ribljim vrstama u regionu, važan je doprinos tom procesu. Sledeći korak je podrška vladama u regionu u pripremi službenih predloga za nova Emerald područja.“
KLIMA101 NEDELJNI NEWSLETTER
Kako je ocenio Strahinja Macić, pravni stručnjak iz Organizacije za političku ekologiju Polekol i inicijative Pravo na vodu, Srbiju karakteriše velika genetička, specijska, ekosistemska i predeona raznovrsnost, a deo Balkana predstavlјa jedan od šest centara evropskog biodiverziteta.
„Međutim ovu prirodnu raznovrsnost tek svojim malim delom obuhvataju Emerald područja, koja su od velike važnosti za zaštitu i očuvanje divlјih bilјnih i životinjskih vrsta i njihovih staništa. Nova Emerald područja nisu predložena od 2011. godine, zato ishode seminara smatramo dragocenim i dobrom osnovom za predloge novih područja, sa posebnim akcentom na rečne slivove prekograničnih vodotokova“, zaključio je Macić.
