Gasovi koji izazivaju efekat staklene bašte su oni koji, poput ćebeta, zadržavaju toplotu koju emituje Zemljina površina i na taj način čine planetu toplom, to su: vodena para, ugljen-dioksid, metan, azot-suboksid i hlorofluorokarbonati. Kada govorimo o klimatskim promenama izazvanim ljudskim aktivnostima posebna pažnja treba se posvetiti ugljen-dioksidu i metanu.
Ugljen-dioksid
Ugljen-dioksid je najvažniji kada se razmatra ovo pitanje iz razloga što njegove emisije predstavljaju čak tri četvrtine svih antropogenih emisija gasova staklene bašte. Najveći izvor emisija ovog gasa jeste sagorevanje fosilnih goriva, ali on se oslobađa i prilikom drugih ljudskih aktivnosti poput nekih industrijskih procesa i eksploatacije zemljišta. Tokom istorije ljudske civilizacije koncentracija ugljen-dioksida u atmosferi bila je stabilna. Međutim posle otkrića fosilnih goriva i industrijske revolucije to se menja.
Povećana koncentracija ugljen-dioksida u atmosferi glavni je uzrok zagrevanja naše planete.
U našem kratkom vodiču možete saznati odgovore na 13 ključnih pitanja o klimatskim promenama.
Ugljenični ciklus
Da bismo bolje razumeli zbog čega ljudske aktivnosti tako dramatično utiču na povećanje koncentracije ovog gasa u atmosferi, treba da se upoznamo sa pojmom ugljeničnog ciklusa. Ne ostaje sav ugljen-dioksid koji emitujemo u atmosferi, zato što planeta Zemlja ima sposobnost apsorpcije ovog elementa tako da, poput kruženja vode, u prirodi postoji i kruženje ugljenika.
Ugljenik iz vazduha (u formi ugljen-dioksida) se rastvara u vodi, upija ga zemljište, biljke ga kroz proces fotosinteze skladište u sebi, dok ga životinje unose ishranom, da bi po njihovom umiranju i raspadnju obišao pun krug i ponovo se vratio u atmosferu. Ovaj ciklus je ono što je držalo koncentracije ugljen-dioksida stabilnim tokom godina, ali svaki veštački dodatak ovog gasa u atmosferu pomera ekvilibrijum na gore.
Upravo to se dogodilo početkom upotrebe fosilnih izvora energije, zato što se njihovim korišćenjem zapravo sagorevaju ostaci biljaka i životinja koji se nisu do kraja raspali i otpustili svoj ugljenik, već je on ostao zarobljen i izdvojen iz ciklusa dok su se ti organizmi milionima godina taložili i pretvarali u gorivo. Iz tog razloga je koncentracija ugljen-dioksida naglo počela da raste kada su ljudi počeli da koriste fosilna goriva. Uporedo sa energetskim zahtevima koji su se povećavali u poslednjih vek i po, rasle su i emisije, i sada prevazilaze Zemljine prirodne sposobnosti apsorpcije. To dovodi do povećanja koncentracije ovog gasa u atmosferi i samim tim do povećanja temperature.
Metan
Drugi gas koji je važan i na koji ćemo ovom prilikom usmeriti pažnju je metan. Emisije ovog gasa su značajno manje u odnosu na ugljen-dioksid, ali su njegova svojstva takva da je u stanju da zadrži mnogo više toplote, te zbog toga predstavlja važan činilac klimatskih promena. Ono što je srećna okolnost je što se metan mnogo brže razgrađuje od ugljen-dioksida, tako da dosta manje doprinosi kumulativnom zagrevanju naše planete.
Metan je produkt mnogih ljudskih aktivnosti poput proizvodnje prirodnog gasa, tretmana otpadnih voda i deponija, međutim čak 39% emisija ovog gasa potiče od poljoprivrede. Više od polovine ukupnih emisija iz poljoprivrede potiče od stoke koja tokom procesa varenja hrane oslobađa velike količine ovog gasa. Broj ljudi na planeti konstatno se povećava i samim tim raste potreba za proizvodnjom hrane, što dodatno otežava problem emisija iz ovog izvora.
