FOTO: Dayne Topkin / Unsplash
Služba za šume Američke agencije za poljoprivredu (USDA Forest Service) pokrenula je 2006. godine aplikaciju iTree, trenutno najpopularniju aplikaciju koja omogućava građanima i građankama da se aktivno uključe u očuvanje šumskog biodiverziteta.
iTree je alat koji koristi naučne metode za procenu tzv. ekosistemskih usluga koje drveće i žbunje pružaju urbanim i ruralnim zajednicama. Kroz jednostavno unošenje podataka o drveću i žbunju u okruženju, iTree analizira ekološke koristi poput smanjenja zagađenja vazduha, upravljanja vodama, skladištenja ugljenika i poboljšanja kvaliteta životne sredine.
Aplikacija je dizajnirana tako da bude pristupačna široj javnosti, omogućavajući pojedincima, zajednicama, školama i organizacijama da prikupljaju podatke o lokalnom biodiverzitetu i doprinose globalnom razumevanju i očuvanju šuma.
Dovoljno je da usmerite svoj aparat ka ciljanoj biljci sa uključenom kamerom dok ste u aplikaciji, napravite snimak i odaberete željene analize. Aplikacija je prilično jasna i intuitivna, te osmišljena tako da svaki korisnik i korisnica bez obzira na nivo prethodnih znanja iz botanike i tehnike može da je koristi.
Korisnici i korisnici mogu mapirati drveće i žbunje, unositi informacije o njihovom zdravlju i veličini, te pratiti promene tokom vremena.
Na ovaj način, iTree ne samo da pomaže u prikupljanju važnih podataka o biodiverzitetu, već i edukuje korisnice i korisnike o značaju očuvanja šuma i ekološkim koristima koje one pružaju. Ali daleko od toga da je ova aplikacija jedina – ako želimo da se na jednostavan način uključimo u projekat očuvanja biljaka i biodiverzieta, na raspolaganju nam je čitav niz alata.
Aplikacije za telefon zasnivaju se na upotrebi kamere, GPS sistema, veštačke inteligencije…
iTree je, u stvari, informaciono-analitički sistem koji se sastoji od 7 pojedinačnih alata koji se koriste u različite svrhe, od kojih su neki adaptirani za upotrebu u zemljama kao što je Srbija (ostali su napravljeni pre svega za tržište SAD):
i-Tree Eco: Ovaj alat omogućava procenu strukture populacije drveća i koristi koje ona pruža, kao što su poboljšanje kvaliteta vazduha, smanjenje ugljen-dioksida i kontrola oborinskih voda. i-Tree Eco se koristi u brojnim gradovima u Velikoj Britaniji, uključujući Edinburg, Glazgov, Svanzi i Reksham, kao i od strane drugih zainteresovanih strana poput pravnih lica i velikih agencija koje se bave planiranjem i upravljanjem zemljišta.
i-Tree Canopy: Ovaj alat omogućava procenu pokrivenosti zemljišta i krošnje drveća korišćenjem nasumičnog uzorkovanja na satelitskim snimcima. Koristi se za praćenje promene krošnje drveća kroz vreme i za identifikaciju područja koja su prioritetna za sadnju i zaštitu.
i-Tree Landscape: Ovaj alat pruža informacije o krošnji drveća i podacima popisa stanovništva u SAD, ali je prilagođen za upotrebu u Evropi kako bi identifikovao prioritetna područja za sadnju i zaštitu drveća u cilju rešavanja klimatskih i socijalnih problema. Pruža brojne slojeve mapa i tabela podataka koje su korisne za planiranje urbanog šumarstva.
Kako bi Srbija bila bolje integrisana u ove i druge alate, potrebno je pohraniti bazu podacima, u čemu možete i sami da učestvujete preko priloženog linka.
Pored toga, na raspolaganju su nam i druge aplikacije, koje se jednostavno mogu nabaviti preko GooglePlay platforme i instalirati na mobilni telefon:
iNaturalist je društvena mreža za ljubitelje i ljubiteljke prirode koja omogućava beleženje i deljenje opažanja biljaka, životinja i drugih organizama. Korisnici i korisnice mogu fotografisati svoje nalaze, identifikovati vrste uz pomoć zajednice i stručnjaka, i tako doprinositi naučnim istraživanjima i očuvanju biodiverziteta. Aplikacija koristi GPS za tačno određivanje lokacija opažanja, što pomaže u mapiranju rasprostranjenosti vrsta.
PlantNet je aplikacija koja omogućava identifikaciju biljaka koristeći slike koje korisnici i korisnice učitavaju. Aplikacija koristi veštačku inteligenciju za prepoznavanje biljnih vrsta na osnovu njihovih listova, cvetova, plodova i kore. Možete doprinositi naučnoj bazi podataka o biljkama, a aplikacija pomaže da naučimo više o biljkama koje nas okružuju i njihovoj ekološkoj vrednosti.
Flora Incognita je aplikacija koja omogućava automatsku identifikaciju biljaka koristeći slike koje korisnici i korisnice naprave svojim telefonima. Aplikacija koristi kombinaciju tzv. računarskog vida i veštačke inteligencije za precizno prepoznavanje biljnih vrsta. Takođe pruža detaljne informacije o prepoznatim vrstama, uključujući njihovu ekologiju, distribuciju i karakteristike. Namenjena je kako amaterima, tako i stručnjacima u oblasti botanike.
Ovi digitalni alati proizilaze iz informatike biodiverziteta, koja se fokusira na pohranjivanje i vizuelizaciju podataka o biodiverzitetu na različitim nivoima. Informatika biodiverziteta, u sinergiji sa naukom za građane i građanke, olakšava uključivanje šire javnosti u očuvanje životne sredine i borbu protiv klimatskih promena.
Pored mobilnih aplikacija, na raspologanju su nam i onlajn baze podataka
Od web platformi i baza podataka, najistaknutije su sledeće:
IUCN Red List of Threatened Species – IUCN Crvena lista ugroženih vrsta je sveobuhvatna baza podataka koja procenjuje status očuvanosti biljaka, životinja i gljiva na globalnom nivou. Koristi se za identifikaciju vrsta kojima preti izumiranje i za pružanje informacija o pritiscima i pretnjama koje utiču na njihovu populaciju. Dostupna je na više jezika, uključujući engleski, španski, francuski i kineski i ima mobilnu aplikaciju. Građani i građanke ne mogu direktno doprinositi podacima, ali mogu koristiti informacije za edukaciju i podizanje svesti o ugroženim vrstama.
Encyclopedia of Life (EOL) – Enciklopedija života je projekat koji ima za cilj da objedini informacije o svim poznatim vrstama života na Zemlji. Platforma pruža detaljne opise vrsta, slike, video zapise i druge multimedijalne sadržaje, omogućavajući korisnicima da istražuju raznolikost života. Dostupna je na engleskom jeziku, a mobilna aplikacija nije dostupna. Građani i građanke mogu učestvovati u pribavljanju podataka kroz partnerstva sa projektima građanske nauke kao što su gorepomenuti iNaturalist. EOL je značajan alat za edukaciju i istraživanje.
Plants of the World Online (POWO): Biljke Sveta Online je digitalna baza podataka Kraljevske botaničke bašte Kju (Kew) iz Velike Britanije, koja pruža informacije o svim poznatim vrstama biljaka. Platforma uključuje taksonomske podatke, distribuciju, ekologiju i slike biljaka. Dostupna je na engleskom jeziku i trenutno nema mobilnu aplikaciju. Građani i građanke ne mogu direktno dopunjavati bazu podataka, ali mogu koristiti platformu za istraživanje i edukaciju. POWO je važan resurs za praćenje kako klimatske promene utiču na distribuciju i status biljaka širom sveta, podržavajući očuvanje i istraživanje.
Postoje još mnoge druge aplikacije i platforme u okviru informatike biodiverziteta koje su dostupne online. Na žalost, u Srbiji još uvek nije razvijena aplikacija koja uspešno spaja očuvanje biljnog biodiverziteta i klimatske promene.
Da bi se jedna takva aplikacija razvila kod nas, ona mora da ispuni najmanje 5 osnovih kriterijuma:
- Da se razvija u interdisciplinarnoj saradnji između biologa i informatičara i da u sve svoje faze testiranja uključi građane i građanke;
- Da ima jasan cilj i svrhu koju prepoznaje šira javnost;
- Da ima višestruki značaj – podizanje svesti, edukacija i razvoj naučnih oblasti;
- Da je laka za upotrebu, intuitivna i da je podržavaju različiti IT formati i tehnologije, uključujući i računare i mobilne telefone;
- Da predstavlja dugoročni strateški značaj zemlje i njenog biodiverziteta i da daje doprinos smanjenju klimatskih promena.
Aplikacije i platforme u okviru informatike biodiverziteta igraju ključnu ulogu u borbi protiv klimatskih promena omogućavajući prikupljanje i analizu podataka o vrstama, čime se prati stanje i distribucija biodiverziteta.
Isto tako, ovi digitalni alati povećavaju svest i edukuju javnost o važnosti očuvanja prirode, podržavaju donošenje informisanih odluka o zaštiti ekosistema i angažuju građane/ke u prikupljanju podataka.
Ove platforme takođe pomažu u planiranju urbanih zelenih površina i razvijanju strategija za prilagođavanje i mitigaciju efekata klimatskih promena. Na ovaj način, informatika biodiverziteta pruža ključne informacije i alate za očuvanje ekosistema i borbu protiv klimatskih promena.
Napomena: FAO ne preuzima nikakvu vrstu odgovornosti nad sadržajem ovog teksta.
O autoru
Branislav Trudić je rođen 1985. godine u Novom Sadu, gde molekularnu biologiju i biohemiju završava na PMF-u, Univerzitet u Novom Sadu. Od 2011. godine se bavi šumskog genetikom i šumskim genetičkim resursima, gde u zadnjih 5 godina obavlja poslove konsultanta za šumske genetičke resurse pri FAO-u, u Diviziji za šumarstvo. Član je tima za pripremu Drugog svetskog izveštaja o šumskim genetičkim resursima i kreiranje prvog globalnog informacionog sistema za šumske genetičke resurse. Obožava biciklizam, najviše u prirodi i u šumama se oseća kao svoj na svome.
