U Batajnici, nedaleko od auto-puta za Novi Sad, nedavno je puštena u rad neobična solarna elektrana, snage 10 kilovata. Ona pripada prvoj stambenoj zajednici u Beogradu koja se upisala u registar kupaca-proizvođača.
Premda je ovo pionirski poduhvat za glavni grad, nije isto i kada je reč o čitavoj zemlji: pre Beograđana, tri stambene zajednice postale su kupci-proizvođači, u Pančevu, Subotici i Nišu.
Samim tim, beogradska solarna elektrana zapravo je četvrta u domaćoj bazi stambenih zajednica kupaca-proizvođača. Poređenja radi, u Srbiji ima preko 80 hiljada stambenih izgrada, pokazuju podaci Republičkog zavoda za statistiku (RZS).
Drugim rečima, procenat stambenih zajednica koje su kupci-proizvođači u ukupnom fondu stambenih zgrada je zanemarljiv. Bez obzira na to, svaka nova stambena zajednica koja se upiše u registar kupaca-proizvođača mogla bi da pruži podstrek za ostale slične objekte da krenu put dekarbonizacije.
Pioniri na tom polju bili su stanari zgrade u Pančevu koji su kupci-proizvođači postali još u decembru 2022. sa solarnom elektranom od 9,5 kilovata. U oktobru naredne godine, pridružila im se stambena zajednica iz centra Subotice čija solarna elektrana ima snagu od 10 kilovata.
Početkom prošle godine, nišlijska stambena zajednica je na mrežu priključila solarnu elektranu od 50 kilovata. To je trenutno najveće postrojenje stambenih zajednica kupaca-proizvođača.
Zbirni kapaciteti stambenih zajednica, uključujući tu i novu beogradsku solarnu elektranu, sada iznose tek 79,5 kilovata.
S obzirom na veći broj članova stambene zajednice, a shodno tome i investitora i korisnika postrojenja, put do statusa kupca-proizvođača je nešto komplikovaniji u odnosu na domaćinstva.
Početni korak je svakako odluka skupštine stambene zajednice, a slede zahtev za odobrenje za priključenje i ugovor o pružanju usluge za priključenje, a zatim instalacija solarne elektrane i postavljanje mernog mesta.
Naposletku, zaključuje se ugovor o snabdevanju, a postrojenje se priključuje na distributivni sistem.
Kompletan vodič za stambene zajednice možete pročitati OVDE.
Kupci-proizvođači su učesnici na tržištu energije koji su odlučili da proizvode struju za sopstvene potrebe pomoću obnovljivih izvora. Nastali viškovi odlaze u elektroenergetski sistem koji funkcioniše poput virtuelne baterije. Kada se troši više struje u odnosu na proizvodnju, tada se viškovi povlače.
Rezultat nisu samo manji računi, već i manje štetne emisije i čistiji vazduh.
Status kupaca-proizvođača uveden je u naše zakonodavstvo u aprilu 2021, usvajanjem izmena i dopuna Zakona o energetici i Zakona o korišćenju obnovljivih izvora. Na taj način, Srbija je napravila jedan od bitnijih koraka ka energetskoj tranziciji.
Uprkos početnim izazovima, nakon prošlogodišnje uredbe koja je omogućila dodatno smanjenje računa, ovaj status postaje sve privlačniji, tačnije sve isplativiji.
Dok je broj stambenih zajednica kupaca-proizvođača i dalje prilično skroman, najbrojnija kategorija na tom polju jesu domaćinstva. Prema podacima Elektrodistribucije, ukupan broj domaćinstava kupaca-proizvođača je 3.082.
Trihiljadito domaćinstvo priključilo se registru u decembru 2024. Zaključno sa 14. januarom ove godine, instalisani kapaciteti kupaca-proizvođača među domaćinstvima su 25 megavata.
KLIMA101 NEDELJNI NEWSLETTER
Pored stambenih zajednica i domaćinstava, treća kategorija kupaca-proizvođača u Srbiji su „ostali”.
Iako je broj „ostalih” gotovo tri puta manji nego broj domaćinstava (1.189), instalisani kapaciteti su veći, skoro 60 megavata. To je donekle i očekivano jer se pod ovim kišobranom nalaze fabrike, poljoprivredna gazdinstva, vrtići, škole, pa i 15 manastira, koji imaju veću potrošnju struje.
