Na Islandu se gradi postrojenje koje godišnje uklanja 4000 tona CO2 iz atmosfere

Iako vam se možda u ovom trenutku klimatska kriza ne čini tako dramatično, posledice globalnog zagrevanja postaju sve više vidljive i osetne, bilo da su to požari, suše, poplave, ekstremne oluje ili, na primer, negativan uticaj na zdravlje ljudi i njihovu opštu dobrobit. Da ove posledice ne bi postale još ekstremnije i učestalije, neophodno je ispuniti ciljeve postavljene Pariskim sporazumom. Međutim, naučnici se slažu da to više nije moguće izvesti samo pukim prekidom emisija gasova sa efektom staklene bašte, već je neophodno i da uklonimo određenu količinu ugljen-dioksida iz atmosfere.

Među različitim pristupima za smanjenje atmosferske koncentracije ugljen-diokisda jeste i njegovo direktno hvatanje iz vazduha (Direct Air Capture). Kada se ugljen-dioksid ukloni iz vazduha, posle toga se obično ili ponovo iskoristi, na primer u prerađivanju hrane, ili trajno uskladišti u dubokim geološkim formacijama, čime se zapravo postiže ugljenična negativnost, jer se više ovog gasa sa efektom staklene bašte trajno uklanja iz atmosfere nego što se u nju emituje.

Švajcarski Climeworks je jedna od kompanija koje razvijaju ovakvu tehnologiju, a ima za cilj da sa svojim najnovijim postrojenjem na Islandu, koje nosi naziv Orca, uklanja na godišnjem nivou 4000 tona ugljen-dioksida iz atmosfere. Poređenja radi, toliku količinu ugljen-dioksida iz atmosfere na godišnjem nivou „izvuče” šuma površine oko 18 km². Ovakav ulov učinio bi Orku najvećim postrojenjem na svetu sa pozitivnim uticajem na klimu do sada. Planirano je da Orka počne sa radom tokom 2021. godine.

Kako uhvatiti ugljen-dioksid?

Climeworks direktno hvata ugljen-dioksid pomoću modularnih sakupljača, koji mogu da se povezuju i izgrade postrojenje bilo koje veličine. Ovi sakupljači selektivno hvataju ugljen-dioksid u dva koraka.

Prvo, vazduh se uvlači u sakupljač pomoću ventilatora. Nakon toga se ugljen-dioksid sakuplja na površini visoko selektivnog filtera koji se nalazi unutar sakupljača. Drugo, kada se se filter napuni ugljen-dioksidom, sakupljač se zatvara. Potom, temperatura u sakupljaču se povećava na 80 do 100 °C, čime se oslobađa sa filtera i sakuplja prečišćen ugljen-dioksid visoke koncentracije. Jedan sakupljač može da uhvati oko 50 tona ugljen-dioksida tokom godine.

Sva Climeworks postrojenja za direktno hvatanje ugljen-dioksida iz vazduha napajaju se energijom iz obnovljivih izvora ili dobijenom tokom tretiranja otpada. Na svakih 100 tona ugljen-dioksida uhvaćenog iz vazduha, najmanje 90 tona se trajno uklanja, dok se 10 tona reemituje u atmosferu.

Kako da uklonimo ugljen-dioksid iz atmosfere?

Šta se radi sa uhvaćenim ugljen-dioksidom?

Ovako izolovan ugljen-dioksid iz atmosfere se sada može reciklirati i iskoristiti kao sirovina, na primer za proizvodnju gaziranih pića ili proizvodnju obnovljivih sintetičkih goriva. 

Pored reciklaže, izolovani ugljen-dioksid može se i trajno ukloniti iz atmosfere, geološkim skladištenjem. Climeworks je u tu svrhu udružio snage sa islandskom kompanijom Carbfix. Carbfix obezbeđuje prirodno i trajno skladištenje pretvaranjem ugljen-dioksida u kamen, proces za koji je potrebno manje od dve godine.

Dakle, Climeworks hvata ugljen-dioksid iz atmosfere, a onda ga Carbfix pomeša sa vodom i pomoću pumpi šalje duboko ispod zemljine površine. Procesom prirodne mineralizacije, ugljen-dioksid reaguje sa bazaltnim stenama i pretvara se u kamen za nekoliko godina. Ovim pristupom, ugljen-dioksid se uklonio iz atmosfere i vratio u zemlju, trajno i na bezbedan način.

Zašto je neophodno uklanjanje ugljen-dioksida iz atmosfere?

Više različitih naučnih studija i ispitivanja ukazuje da je, pored prestanka emitovanja gasova sa efektom staklene bašte u atmosferu, neophodno i da iz nje uklonimo deo ugljen-dioksida koji smo do sada emitovali, ukoliko želimo da postignemo ciljeve predviđene Pariskim sporazumom. 

Klimatski modeli koji su trenutno u upotrebi predviđaju da dekarbonizacija neće moći da se sprovede dovoljno brzo, te da će do sredine ovog veka biti nužno uklanjanje oko 10 milijardi tona ugljen-dioksida iz atmosfere svake godine kako temperatura ne bi porasla za više od 1,5 °C do kraja ovog veka. Za sada, svet nema ove kapacitete, ali razvijanjem tehnologija kao što je direktno hvatanje iz atmosfere u sprezi sa geološkim skladištenjem, šanse postoje.

Da bi se pratilo koliko još ugljen-dioksida sme da se emituje u atmosferu, a da se pri tom ne prekorače klimatski ciljevi postavljeni Pariskim sporazumom, uveden je pojam budžet ugljenika. Uzevši u obzir do sada emitovane količine ugljen-dioksida, procenjuje se da svetu preostalo 8 odsto budžeta ugljenika, koji bi trenutnim tempom emisija mogao da se iscrpi za narednih deset godina.

Budžet ugljenika nam govori koliko tačno ugljen-dioksida može da se emituje u atmosferu i koliko mora da se ukloni. Ukoliko se prekorače emisije ugljen-dioksida iznad procenjenog budžeta, srednja globalna temperatura porašće za više od 1,5 °C do kraja 2100. Budući da se budžet skoro napunio i da vremena nema mnogo, veoma je važno što pre ukloniti ugljen-dioksid iz atmosfere. Dva bazična pristupa jesu rešenja zasnovana na prirodi i ugljenično negativne tehnologije.

Visoki troškovi kao otežavajući faktor

Ono što koči dalju implementaciju ovog načina uklanjanja ugljen-dioksida iz atmosfere je visoka cena u poređenju sa drugim opcijama. Međutim, daljim razvojem tehnologije očekuje se da će troškovi padati, dok se istovremeno očekuje da cena emitovanja ugljen-dioksida nastavi da raste što otvara prostor i za širu primenu postrojenja koja hvataju CO₂ direktno iz vazduha.

Climeworks nudi čak opciju i građanima da pretplatom na njihovom sajtu doprinesu uklanjanju ugljen-dioksida iz atmosfere. Na njihovom zvaničnom veb-sajtu svako za sebe može izabrati odgovarajući plan, na primer za 7 evra mesečno na godišnjem nivou možete na ovaj način ukloniti 85 kilograma CO2 iz atmosfere.

Fotografija: Climeworks direct air capture plant with mountains, Copyright Climeworks – by Julia Dunlop